Rok, w którym nie pojawi się na Facebook zdjęcie autorstwa W. Romera z wiatrakami, opisanymi jako Młynów lub ewentualnie Wola należy uznać za stracony. Już kończy się grudzień i zacząłem tracić nadzieję ... ale nie jest! rzutem na taśmę ... oczywiście zdjęcie z zachwytami jaka to piękna drzewiej była Wola/Koło/Młynów czy co tam komu w duszy gra; postanowiłem więc zlitować się nad człowiekiem i opisać dla czego w maju 1916 raczej nie był w okolicach Warszawy.

Jako, że zdjęcie o którym mówię, wraz z nieszczęśliwym opisem pochodzi z albumu wydanego przez DSH, posłużę się tym samym źródłem
"Miasto na szklanych negatywach" str.15

oto Willy Romer w mundurze podczas I wojny, podpis Boże Narodzenie 1916

proszę uwierzyć mi na słowo, na naramienniku jest oznaczenie lotnictwa i cyfra dwa (2) a na rękawie widoczny numer '56';
cyfra 2, na pagonie oznacza: 2. Festungsflieger-Abteilung a liczba 56: Feldflieger-Abteilung 56 (FFA56);
a polska wiki, informuje nas co to za zwierzę:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Feldflieger-Abteilung_56

może to zbieg okoliczności ale z naszego ulubionego albumu o Willy Romerze dowiadujemy się, że został powołany do wojska 12 marca 1915 (str.12); czy to przypadek, że jednostka w której służył została sformowana 2 dni później, nie wiem?

w ramach akcji, cały internet szuka miejsca stacjonowania FFA56 (i to bez przesady po pomagali mi spece od I wojny z zagranicy) otrzymałem taką mapkę


dla wprawnego oka cyfra 56 jest przy zielonej kropce na wskości Mińska (Białoruskiego); zielona kropka to wg legendy Feldflieger-Abt. ; jest obok dużej rzymskiej XII, która oznacza nr armii której dowódcą był Gallwitz, szara kropka obok to Lida, miejsce stacjonowania dowództwa lotniczego XII armii w skrócie Stofl12 lub Stofl Gallwitz; data mapy czerwiec 1916, czyli Pan Romer raczej siedział w tym czasie gdzieś na terenie dzisiejszej Białorusi? a nie pętał się po Warszawskiej Woli i robił zdjęcia ?

no tak ale okolice Lidy, bo tam było dowództwo ale gdzie dokładnie? w czerwcu 1916, żołnierz FFA56 wysłał kartkę do rodziny z frontu (tzw. feldpost) korzystał z poczty polowej 85 Dywizji Piechoty Landwery (85 LIR)

tą jednostkę możemy dokładnie wskazać na mapie (wchodziła ona oczywiście w skład XII Armii gen. Gallwitza)

Najbliższe miejscowości do Bogdanowo i Wiszniew a na dzisiejszych mapach najłatwiej zlokalizować miejsce prawdopodobnego stacjonowania Willy Romera - między Krewo a Iwje ...

No dobrze, wszystko fajnie ktoś powie, to skąd się wziął cały album zdjęć, które bezsprzecznie wykonane są w Warszawie (np. Zamek Królewski czy Hale Mirowskie). Bystry obserwator dostrzeże , że wszystkie zdjęcia zostały zrobione zimą (lub późną jesienią) ludzie są grubo ubrani, śnieg na ulicach:
https://www.fotopolis.pl/newsy-sprzetow … szawa-1916

odwiedź jest w historii jego jednostki; późną jesienią 1916 w związku z zawieszeniem działań wojennych na froncie wschodnim, jednostka Romera, została przetransportowana do Flandrii (znane są zdjęcia Romera, piszę o tym "nasz ulubiony album DSH"); droga na zachód wiodła przez Warszawę; tu zapewne podczas kilkudniowej przerwy na przesiadkę, Romer zrobił swoje warszawskie zdjęcia. Chciałbym zwrócić uwagę że najpierw robił dość nudne pocztówkowe zdjęcia znanych obiektów


dopiero potem gdy odkrył dzielnicę żydowską, zrobił swoje wg mnie najbardziej unikatowe i najpiękniejsze zdjęcia z Warszawy; wydaje mi się że odkrył w Warszawie nieznany mu wcześniej świat, który zaobserwował na Kresach, świat Żydów środkowoeuropejski ze sztetli (wg mnie taki sztetl przedstawia, też zdjęcie z wiatrakami ale to moja indywidualna opinia!)

https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/5 … 6.html?i=2

wróćmy więc do naszego ulubionego zdjęcia z maja 1916; wiemy już że Romer raczej nie miał szans być w Warszawie ani w jej okolicach; zdjęcie jednak ma odręczny opis "wiejska droga w okolicach Warszawy" ... moi rodzice 2 tygodnie po powrocie z wakacji zacięcie się kłócą o to co jest na zdjęciu ... może Romer, po latach też zapomniał? coś mu się pomyliło? ... spokoju nie dawał mi jednak szeroki brukowany trakt; to nie jest "wiejska droga" w Europie Wschodniej! na zdjęciu wyraźnie widać dużą (ważną?) drogę, która zapewne łączyła duże ośrodki miejskie a może nawet była międzynarodowa? taka była opinia jednego z ekspertów który widział zdjęcie ... chyba nie jest możliwe żeby ktoś kto na własne oczy widział Europę Środkowo-Wschodnią podczas I Wojny pełnił taki błąd??

wydaje mi się że chyba znam odpowiedź... jest inne bardzo znane zdjęcie Romera z okresu I wojny, z Lidy

tytuł zdjęcia jak widać Käseverkäufer za google translate (nie znam niemieckiego) jest to "sprzedawca sera"...
identyfikacja nie budzi żadnych wątpliwości - Rynek w Lidzie z okresu I wojny jest dobrze obotografowany;
po umieszczeniu zdjęcia na Lidzkim forum, dowiedziałem się od "loklsów", że to nie jest żaden ser, tylko kreda (zwana glinką) do bielenia pieców... no tak, bo ser nie brudzi na biało ubrań co widać u sprzedawcy i chłopca! (i nie ma w tamtej okolicy takiego kształtu) ... taki błąd mogła chyba popełnić osoba, która nie widziała tego na żywo?? czyli ręczne opisy mogą nie pochodzić od autora zdjęć??

w załączeniu (niestety po niemiecku) fragment wywiadu z prof. Krebsem, współorganizatorem wystawy w DSH i "właścicielem" zdjęć Romera ...
https://www.dhm.de/archiv/ausstellungen … erview.htm
zdjęcie sprzedawcy sera to jego ulubione ...

aha, w sumie, to pewnie nie wszyscy wiedza o co chodzi? ... zdjęcie wiatraków, o które jest ta cała imba