Jakiś czas temu, na odkrywca.pl pojawił się wątek pokazujący zdjęcia z przedwojennych warsztatów wojskowych; https://forum.odkrywca.pl/topic/769134- … skie-kamo/ ponieważ w dyskusji były sugestie, że mogą to być warsztaty 3 Batalionu Pancernego na Górczewskiej, zaiteresowałem się tematem; przypomnę że o obiekcie, który używał przed II wojną adresów policyjnych Górczewska 44a lub Zawisza 33 pisaliśmy już na tym forum : http://www.kolejkamarecka.pun.pl/viewto … 949#p35949 obiekty to XIX wieczna fabryka Parowóz znajdująca się na Kole obok torów kolei obwodowej;
Fabryka produkowała "przemysłowe kolejki wąskotorowe" głownie trakcje (tory, zwrotnice itp.) montowała przysyłane w częściach wagoniki przemysłowe, oraz sprzedawała małe parowozy do wąskotorówek, swojej niemieckiej firmy matki O&K; kolejki wąskotorowe produkowane przez 'Parowóz' przeznaczone były głownie dla cukrowni
Po I wojnie światowej nie wznowiła produkcji a zabudowania i teren przejęło wojsko; najpierw urzędowali tu saperzy a od 1933, 3 Batalion Pancerny; https://pl.wikipedia.org/wiki/3_Batalion_Pancerny
Wracając do zdjęć padła sugestia że przedstawiają one adaptacje zakupionych w Anglii czołgów Vickers (czołg lekki Vickers Mk. E) przed wprowadzeniem do służby w 1934, ponieważ czołgi wyglądają na nowe i pomalowane są w tzw. kamuflaż japoński, którego używano w latach 1932-36
Czołgów tych używał właśnie 3 Batalion Piechoty a w literaturze możemy się dowiedzieć, że adaptacje odbywały się właśnie w warsztatach tego Batalionu; niestety na podstawie zdjęć wewnątrz hal trudno jednoznacznie określić gdzie?
oto moje hipotezy: Górczewska 44a/Zawiszy 33: na zdjęciach widzimy typowe XIX wieczne hale fabryczne - niskie, ze skośnymi dachami ze świetlikami; duże okna o półokrągłym zwieńczeniu; takie budynki widzimy na rycinie z 1913; budynki przetrwały w niezmienionej formie do Powstania, co widać na zdjęciach lotniczych; w zakładach pracowało przed I wojną 400 (w szczytowym okresie podczas okupacji 800) co świadczy o ich wielkości;
Hala montażowa Centralnych Warsztatów Saperskich, które były ulokowane przy Zawiszy 33, wydaje się bardzo podobna do tych przedstawionych na zdjęciach z odkrywca.pl
źródło: Przegląd Wojskowo-Techniczny. R. 2, 1928, t. 4, z. 6, Saper
w źródłach (Magnuski) podaje się też enigmatycznie, że przeróbki czołgów Vickers odbywały się również w warsztatach Państwowych Zakładów Inżynierii, w skrócie PZInż; Państwowa Wytwórnia Saperska (wcześniej Centralne Warsztaty Saperskie) był w strukturach PZInż
druga lokalizacja gdzie były również warsztaty 3BPanc to Fort Wola; nie wydaje mi się żeby na terenie starego fortu rosyjskiego były XIX wieczne hale przemysłowe?
niemieckie zdjęcie lotnicze z okresu okupacji
podczas okupacji na terenie Fortu Wola znajdowały się niemieckie samochodowe warsztaty remontowe które naprawiały między innymi gąsienicowe transportery opancerzone; oprócz lakierni czy blacharni była tam też silnikownia; zapewne okupant wykorzystał przedwojenne warsztaty 3 Batalionu Pancernego; wspomnienia robotnika który pracował w Forcie Wola w latach 1943-44, pozwalają zapoznać się z organizacją pracy warsztatów remontowych dla potrzeb wojska: http://www.warszawa.pl/za-oknem/fort-wola-1943-1944/ powyższe sugeruje, że remonty Vickersów mogły odbywać się również w Forcie Wola
zdjęcia "z ziemi" Fortu Wola podczas okupacji: http://warsawid.blogspot.com/search/label/Fort%20Wola
Gdziekolwiek nie były by wykonane zdjęcia remontowanych Vickersów warto pamiętać, że gdy oglądamy je podczas defilad w Warszawie, w 20-leciu międzywojennym, to na pewno są to czołgi 3 Batalionu Pancernego, który stacjonował na Woli, przy Górczewskiej i w Forcie Wola
|