Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą



Forum Stowarzyszenia

  • Nie jesteś zalogowany.
  • Polecamy: Gry

Ogłoszenie

Aktualności - www.facebook.com/sopw.kolejka.marecka Aktualności - www.facebook.com/sopw.kolejka.marecka


  • Index
  •  » Kiedyś...
  •  » Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

#1 4.08.2017 23:50:26

marcinguzek

Użytkownik

Zarejestrowany: 5.07.2017
Posty: 403

Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

Znane zdjęcie Sempolińskiego z widokiem z okna Górczewska 110 na obecną Traktorzystki (na pierwszym planie Traktorzystki 11), ładnie prezentuje panoramę Koła z lat 30tych XXw. Na środku zdjęcia duży zakład/fabryka z dwoma kominami.
https://images84.fotosik.pl/927/21d8cbdaac24466fgen.jpg

Analiza ortofotplanu z 1935 wskazuje, ze to może być okolica Zakładu Utylizacji na dawnej Elekcyjnej (obecnie Ciołka)
https://images81.fotosik.pl/927/9c9d04bc5a561728gen.jpg

Zakład Utylizacji znaczony jest na Palnie Romera z 1936
https://images83.fotosik.pl/926/4343cb6d081b7cd9gen.jpg
i opisany dokładnie w internecie >> WARSZAWSKI HYCEL

Adres Zakładu, na Elekcyjnej, przy dawnej Żuławskiej, nie trudno było ustalić: to dawna Elekcyjna 62/64 (obecnie róg Ciołka i Brożka)
https://images81.fotosik.pl/927/3c72134b9f37fcfbgen.jpg

w ustaleniu co znajdowało się w sąsiedztwie Zakładu Utylizacji, pomogła książka teleadresowa z 1939
https://images83.fotosik.pl/926/4e476cc6276b8806gen.jpg
Elekcyjna 66 należały do Ajzneberg Izaak. W przeglądzie budowlanym z 1928 dowiadujemy się że ma tam powstać fabryka
https://images81.fotosik.pl/927/da4a3529ff338ef8gen.jpg

Z książki telefonicznej 1939, dowiadujemy się że na posesji Elekcyjna 70,  która również należała do Izaaka Ajzenberga, była Dyrekcja fabryka Wyrobów Tłuszczowych "Wisła"
https://images83.fotosik.pl/926/b99f7f1f72bccf5egen.jpg
Czyli po prostu "Fabryka Mydła" produkująca "mydła do prania" (znane ze swej dobroci)
https://images83.fotosik.pl/926/d88019002ef320e9gen.jpg

Nie trudno domyśleć się losu Braci Ajzenberg podczas okupacji niemieckiej. Prawdopodobnie podzielili los warszawskiej, 380 tys. , społeczności żydowskiej (jeżeli ktoś ma jakiekolwiek informacje na ich temat będę wdzięczny).
Ogłoszenie z Naszego Przeglądu z września 1938, życzenia na żydowski nowy rok.
https://images82.fotosik.pl/929/c50c6ad509cdb72fgen.jpg

Fabryka jednak działała dalej w czasie okupacji (nie wiadomo na jakich zasadach? kto był właścicielem?). Wspomnienia z czasów okupacji są szokujące:
"Nie było ulicy Ciołka, to była [ulica] Elekcyjna [...] tam była fabryka kosmetyków, przywozili padłą zwierzynę. Hycle łapali psy bezpańskie i na tłuszcz. Z tego robili kosmetyki, mydła toaletowe i był przydział dla każdego kawałek mydła na miesiąc. Byli tacy, co handlowali. Hurtowo kupowali i sprzedawali to, jeździli do Niemiec, tam sprzedawali..."
Archiwum Historii Mówionej

Fabryka nie przetrwała wojny. Dowiadujemy się o tym z dokumentów Biura Odbudowy Stolicy. Notatka do lustracji zniszczeń wojennych z 1945
https://images84.fotosik.pl/928/ccc228ec440bf678gen.jpg
zniszczone zabudowania na palnie sytuacyjnym, dla ułatwienia orientacji na czerwono zaznaczono istniejące do dziś budynki Andrychowska 8 i Ciołka 33
https://images83.fotosik.pl/927/6a554dcad0a59be6gen.jpg
W dokumentach BOS adres, Fabryki "Wisła" to Elekcyjna 124 (obecnie to okolice Ciołka 26, Zakład Utylizacji, Elekcyjna 116/118 dziś Ciołka 24). Taka numeracja Elekcyjnej była używany podczas okupacji i po wojnie do 1961 kiedy zmieniono ten fragment Elekcyjnej na Ciołka i nadano nowe numery.

Poniżej widok dzisiejszy: na czerwono dawna Żuławska, strzałki pokazują lokalizację Zakładu Utylizacji i Fabryki Mydła (na niebiesko orientacyjne granice posesji), czerwone kółka pokazują Andrychowska 8 i Ciołka 33
https://images81.fotosik.pl/928/1f2201fc3c2a2bcfgen.jpg

Dla wyobrażenia jak okolica mogła wyglądać przed wojną zdjęcie T. Rolke z ok 1956; na pierwszym planie buduje się Ciołka 24 czyli miejsce gdzie stała Fabryka "Wisła"; w prawdzie ruiny zabudowań są usunięte ale widać, że było to raczej "odludzie"; na zdjęciu widać ładnie przedwojenne budynki, zaznaczone powyżej o dzisiejszych adresach Andrychowska 8 i Ciołka 33
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1568892207.jpg

Historia rodzinnego biznesu rodziny Ajzneberg

Pierwszą fabrykę mydła Izaak Ajzenberg miał na Lesznie.
https://images81.fotosik.pl/928/0f5dbfbbd7fc0c21gen.jpg
Fabryka działa na pewno od lat 20. XX w. pod adresem Leszno 104 prawdopodobne do 1929 (w 1928 roku rozpoczęto budowę fabryki na Elekcyjnej).

reklama fabryki mydła Izaaka Ajzenberga z 1920, na Leszno 104 (obok reklama fabryki mydła Braci Stok na Leszno 102, wygląda to na "mydlane zagłębie")
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552341297.jpg
Przegląd Handlowy 1927, adres jeszcze na Lesznie
https://images83.fotosik.pl/928/f4915ea0b55b3abfgen.jpg

Wzory mydeł produkowanych przy Elekcyjnej, Urząd Patentowy 1933
https://images82.fotosik.pl/984/a47635e614c105d2gen.jpg
https://images83.fotosik.pl/982/92ff36daa96b806fgen.jpg

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (19.09.2019 13:31:14)

Offline

 

#2 24.10.2017 23:03:49

marcinguzek

Użytkownik

Zarejestrowany: 5.07.2017
Posty: 403

Re: Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

Wojenne losy właścicieli (?)

W Archiwum Państwowym w Warszawie, zachowały się dokumenty dotyczące tragicznej śmierci Izaaka vel Icka Ajzenberga (jak w dokumentach spółki) Osobą, która zgłasza ten fakt jest jego syn Janusz Ajzenberg.
https://new.getto.pl/pl/Osoby/A/Ajzenberg-Icek

Został on zastrzelony przez Niemców w grudniu 1944, na Żoliborzu na ul Dziennikarskiej 23, gdzie się ukrywał
https://images82.fotosik.pl/930/1818ba53771c965cgen.jpg

Drugi z właścicieli, Josek Ajzenberg, brata Izaaka (fabryka nazywała sę "Bracia Ajzenberg") zginął w obozie koło Frankfurtu.
https://images84.fotosik.pl/928/48da5637d573b7ccgen.jpg

Janusz Ajzenberg również wystąpił o uznanie za zmarłego swojego wuja Joska, który zmarł w obozie pracy w Niemczech
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1623576926.jpg
Josek Ajzenberg, akta Sądu Grodzkiego w Warszawie

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (13.06.2021 18:36:17)

Offline

 

#3 3.02.2018 22:50:14

marcinguzek

Użytkownik

Zarejestrowany: 5.07.2017
Posty: 403

Re: Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

Zdjęcia fabryki mydła i zakładu utylizacji wykonane z boiska na Obozowej

Na Facebook'owym fan page Jestem z Woli , pojawiły się następujące wspomnienia:
"W 1934 roku mój Ojciec miał 7 lat i mieszkał gdzieś przy Ożarowskiej. Opowiadał, że na Kola niedaleko "jego" boiska była fabryka  mydła i hycel "

Wspomnienia związane były z publikacją zdjęć Aleksandra Minorskiego, przedstawiających chłopców grających w piłkę, na Kole, właśnie w latach 30.
https://images82.fotosik.pl/984/851354e7ff2305cc.jpg
https://images81.fotosik.pl/984/dd52a5ed70d91b54.jpg

Zdjęcia przedstawiają nowo wytyczony fragment Deotymy. Za nią, w tle zabudowania Fabryki Mydła "Wisła" i Zakładu Utylizacji. Widać wysoki charakterystyczny komin, widoczny również na zdjęciu panoramy Koła, autorstwa L. Sempolińskiego. Trzecie zdjęcie z serii nie pozwala na dość dokładne datowanie wykonania zdjęć. Widoczny na nim budynek parafii Św Józefa jest jeszcze nie ukończony. Budynek został oddany do użytku w 1937.
https://images83.fotosik.pl/982/91054d1c8ae006f1.jpg

Boisko widać dokładnie, na niemieckim zdjęciu lotniczym, wykonanym w latach 1940/41. Zdjęcia te odnalazł Pan Robert Walkowski w Bibliotece Kongresu USA
https://images81.fotosik.pl/984/8bc7e87ff2868832.jpg

strzałkami oznaczono budynek parafii widoczny na zdjęciu nr 3 oraz zabudowania zakładu utylizacji, który znajdował się przy dzisiejszej Ciołka róg Brożka, wtedy Elekcyjna. Na zdjęciach "z boiska widać również sąsiednie zabudowania Fabryki Mydła "Wisła"

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (7.02.2018 16:19:57)

Offline

 

#4 11.03.2019 20:20:57

marcinguzek

Użytkownik

Zarejestrowany: 5.07.2017
Posty: 403

Re: Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

Czy producent łoju i mydła był hyclem ?
znalazłem ciekawe informacje dotyczące związków rodziny Ajzenberg z Kołem. Z dokument Sądowego prezentowanego powyżej wynika, że Izaak był synem Chaima Ajzenberga.
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552327291.jpg
Jak widać powyżej ojciec Izaaka zajmował się na Kole wytapianiem łoju, z którego potem produkowano m.in świece i mydło. Z moich obserwacji, tak wyglądał właśnie, rozwój rodzinnego biznesu w tym okresie. Fabrykanci i mydła z okresu dwudziestolecia byli najczęściej potomkami drobnych rzemieślników, którzy trudnili się wytapianiem łoju ("fabryka" Chaima Ajzenberga miała ... 2 robotników)

Spotkałem się z informacjami w sieci jakoby Ajzenbergowie byli rakarzami (hyclami). Nie znalazłem żadnych dowodów na to a raczej dużo informacji temu przeczących. W czasach gdy Chaim Ajzenberg wytapiał łój na Kole (ok 1900) czyścicielem miejskim, bo taki formalny tytuł miała osoba, która między innymi wyłapywała bezpańskie psy,był nijaki Roman Ditwald urzędujący na Niskiej 72
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552328425.jpg

postać dość niesympatyczna, która w pełni zasługująca na miano "hycla"
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552328712.jpg

Z informacji z ówczesnej prasy wynika, że po aferze z Ditwaldem, Towarzystwo Opieki na Zwierzętami, wyasygnowało w 1905, środki na budowę Zakładu Utylizacyjnego, jak wtedy zaczęto nazywać miejsce pracy czyściciela miejskiego. Od 1905 roczniki podają, lokalizację zakładu czyściciela Młocińska 8. Nie udało mi się ustalić od kiedy Zakład Utylizacji został zlokalizowany na Kole, pierwszą informację mam z 1922.
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552329155.jpg
Warto przypomnieć, że w tym czasie, Bracia Ajzenberg, mieli już fabrykę mydła na Leszno 104.

dokładny opis czym zajmował się zakład utylizacji, który należał do miasta znalazłem w Kurierze z 1926
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552329693.jpg
Jak widać Fabryka Mydła Wisła była odbiorcą tłuszczu produkowanego z utylizowanych zwierząt. Wydaje się rozsądne biznesowo, że przeniesiono ją na Koło w bezpośrednie sąsiedztwo Zakładu Utylizacji? Nie udało mi się niestety ustalić gdzie była pierwotnie fabryczka Chaima Ajzenberga na Kole i czy jego syn Izaak wybudował zakład na posesji należącej do ojca czy może wykorzystano lokalne znajomości Chaima? Jak by nie było widać, że Ajzenbergowie nie byli w żaden sposób związani z wyłapywaniem bezdomnych psów, byli odbiorcą tłuszczu produkowanego przez Zakład Utylizacji należący do Magistratu.

Odpowiedź na pytanie skąd ta czarna legenda, może dać artykuł którego kopię znalazłem na fejsbukowym fanpage poświęconym historii Koła

https://www.facebook.com/Moje-osiedle-K … 421976530/
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1552330347.jpg
Widać, że w odbiorze "publicznym" fabryka mydła Wisła była kojarzona z uciążliwą działalnością Zakładu Utylizacji. Może dla tego przypisywano jej też działalność "hyclowska".  Na zdjęciach, które prezentowałem wcześniej a także na szkicach widać, że to był  jeden kompleks budynków. Postronnemu obserwatorowi zapewne trudno było odróżnić gdzie trafiają schwytane bezpańskie psy?

Na koniec informacja, którą otrzymałem z APW. Po II Wojnie, syn zmarłego tragicznie Izaaka Ajzeberga, Jerzy rozpoczął przed Dekretem Bieruta, postępowanie spadkowe w sprawie nieruchomości, która należała do rodziny.
https://new.getto.pl/pl/Osoby/A/Ajzenbe … k-Nieznane

Okazało się, że Izaak Ajzenberg nabył nową kamienice, wybudowaną ok 1938, przy Raszyńskiej 3a (dom stoi do dziś).
http://www.warszawa1939.pl/obiekt/raszynska-3
Wygląda na to, że fabryka przynosiła godziwe dochody (i chyba ostateczny dowód na to, że przypisywanie Ajzenbergom profesji "łapaczy bezpańskich psów"/hycli jest miejskim mitem).

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (13.06.2021 13:01:04)

Offline

 

#5 22.05.2020 12:25:36

marcinguzek

Użytkownik

Zarejestrowany: 5.07.2017
Posty: 403

Re: Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

Szczęścia chodzą parami

najpierw Muzeum Woli udostępniło na Fb zdjęcia Minorskiego w lepszej jakości oraz kilka nieznanych ujęć
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1590142309.jpg

na kolejnym zdjęciu widać bardzo ładnie istniejący do dziś budynek parafii Deotymy 41 (w budowie)
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1590142519.jpg

Potem fejsbukowy funpage Jestem z Woli opublikował prywatne zdjęcia rodzinne Pani Agaty Ługowskiej (przedstawiają jej babcię Helenę)
I tak jakby można zakończyć naszą opowieść, na zdjęciach ówczesna Elekcyjna i Fabryka Mydła Wisła ...
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1590143045.jpg

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (22.05.2020 18:45:43)

Offline

 

#6 2.05.2021 12:53:39

marcinguzek

Użytkownik

Zarejestrowany: 5.07.2017
Posty: 403

Re: Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

dzięki niezrównanemu roox (dzięki Fryderyk!) dowiedzieliśmy się więcej o 'prehistorii' fabryki mydła;
fabryka powstała w 1896 jako Warszawska Fabryka Nawozów Sztucznych, Henryka Radziszewskiego;
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1619951007.jpg
na polonie jest broszura fabryki
https://polona.pl/item/warszawa-fabryka … o:metadata

z broszury opisującej działalność, możemy dowiedzieć się że owe "nawowy sztuczne" to mączka kostna zwierząt gospodarskich z uboju oraz sproszkowana krew zwierzęca; pierwotnie więc zakład utylizacyjny był zapewne częścią fabryki przeznaczoną do pozyskania surowców, do produkcji nawozów;
lokalizacja takiej fabryki na Kole wydaje się mieć sens ponieważ było tu ulokowanych najwięcej garbarni w regionie Warszawy (ok 9 na samym Kole ok 1900); dostawcą surowca mogła być również duża przemysłowa rzeźna znajdująca się w okolicach dzisiejszej Ostroroga-Kozielskiej

zakłady pojawiają się w księgach adresowych do ok 1908 pod rożnymi nazwami; nie znalazłem informacji czy zbankrutowały? a może zmieniły nazwę tak że nie mogłem jej zidentyfikować?
http://www.kolejkamarecka.pun.pl/_fora/kolejkamarecka/gallery/599_1619952299.jpg

przypomnę że po I wojnie, pojawił się w tym miejscu Miejski Zakład Utylizacyjny; wydaje się bardzo rozsądne wykorzystanie dawnego, komercyjnego zakład utylizacyjny, do identycznej działalności miejskiej/publicznej?

teraz domysły: nie wiadomo czemu (i czy?) fabryka przestała działać ok 1908; własność "skarbu państwa" (bądź magistratu) po 1918 wskazuje, że podczas okupacji był to zakład należący do administracji niemieckiej a po 1918 przejęty przez Państwo Polskie jako mienie "po-zaborcze";

Przypomnę, że na podstawie pozwolenia na budowę z 1928, postawiłem tezę że Ajzenbergowie wybudowali fabrykę w sąsiedztwie Miejskiego Zakładu Utylizacyjnego ze względu na bliski i łatwy dostęp do surowca jakim był tłuszcz z utylizowanych zwierząt; wydaje się jednak, że było inaczej: Ajzenbergowie nabyli zapewne od Państwa/lub Miasta niedziałającą, przedwojenną, fabrykę nawozów  i zmodernizowali ją do potrzeb produkcji mydła gospodarczego (szarego); zapewne jedna infrastruktura przemysłowa z zakładem utylizacji była dla nich olbrzymim ułatwieniem

Ostatnio edytowany przez marcinguzek (3.05.2021 11:21:45)

Offline

 
  • Index
  •  » Kiedyś...
  •  » Fabryka Mydła "Wisła" na Ciołka ( dawna Elekcyjna)

                                 Czasy takie, że na fb też trzeba trochę istnieć - zajrzyjcie do nas i tam. A tu jesteśmy już od dobrych dziesięciu lat :)                                

adres IP


Stopka forum

RSS
Powered by PunBB 1.2.23
© Copyright 2002–2008 PunBB
Polityka cookies - Wersja Lo-Fi


Darmowe Forum | Ciekawe Fora | Darmowe Fora