Kolejka Marecka - zaciekawiamy Warszawą

Jeszcze chwilka i wyremontują. To bezsporne, że w dzisiejszym kształcie i stanie, nie jest piękna i wygląda mocno anachronicznie. Co z nią zrobią? Pewnie niewiele mądrego, obym się mylił. Może to głupie, ale na własny użytek dokumentuję tę brzydką, nieefektowną, autentyczną Chłodną. To chyba naprawdę ostatni moment.

Kilka obrazków z zachodniego odcinka i drobne okruchy pamięci:

Budynki 25, 27 i fragment 29. Numeru 25 przedstawiać nie trzeba - Abschnittwache Nord, o tyle przydatna dla okolicznych mieszkańców, że jeszcze przed oficjalnym ostrzeżeniem o sowieckim nalocie rozlegał się tam gong, doskonale słyszalny choćby na sąsiedniej Krochmalnej. Pod nr 27 koszule produkował M. Iberklajd, (jeszcze w getcie? - podaję za Przewodnikiem po nieistniejącym mieście) funkcjonowała Warszawska Fabryka Trykotaży.




Chłodna 29. Tu w roku 1875 Adolf Troetzer, syn założyciela wytwórni kotłów z Chłodnej 8, po sprzedaży zakładu Maurycemu Bormannowi i Aleksandrowi Szwede, uruchomił produkcję znanych pomp oraz sprzętu rolniczego. Później pojawiło się tu kino Czary, którego projekcje można było czasem podejrzeć przez otwór, oczekując na tramwaj. W getcie, istniały tu warsztaty krawieckie Rady Żydowskiej. W roku 1941 (ta data jest ponoć pewna, ale bez podania miesiąca niewiele mi mówi - mogło to być w getcie lub od grudnia, po zmianie granic w części aryjskiej) działał popularny zakład elektrotechniczny Prądnica. W związku z trudnościami komunikacyjnymi na skrzyżowaniu Żelaznej z Chłodną, chętnie wykorzystywano przejście z Krochmalnej przez teren zakładów. Ringelblum pisał w listopadzie 1940:
Ze względu na przykrości na Chłodnej jakaś fabryka otworzyła – za opłatą 20 gr – przejście przez podwórze. Idzie się z Krochmalnej do Chłodnej
a kilka dni później
Aby ominąć skrzyżowanie Żelaznej i Chłodnej, schodzi się daleko w głąb Chłodnej i stamtąd przez Chłodną 29 wychodzi się na Krochmalną. Dowiedzieli się o tym i zamurowali przejście przez to podwórze
Ponoć pod koniec lat czterdziestych na posesjach 29-31 mieścił się punkt sprzedaży i naprawy samochodów z demobilu. To informacja z sieci, nie weryfikowałem jej.




Wpust chodnikowy Zieleniewskiego na wysokości dzisiejszej posesji 36/46. W istniejących tu niegdyś budynkach działały firmy Czesław Towarowski i S-ka (produkcja słodyczy); laboratorium techniczno-chemiczne Wagnera w dawnej fabryce chemicznej Estron; krawcy Rozenfarb i Święcicki. Ponoć (Leociak) w grudniu 1940 pod nr 36 działała farbiarnia pod firmą Koloryt. Nie wiem (wątpię), czy była to ta sama firma, co znana nam choćby z historii nieudanego powstańczego przebicia z Długiej 29 fabryka Koloryt. Tamta mieściła się przed wojną w sąsiednim budynku, Chłodna 34. Prawdopodobne wydaje się, że po związanej z zamknięciem getta wyprowadzce Kolorytu na Długą, działająca w sąsiedztwie farbiarnia wykorzystała znaną nazwę.




Z lewej Chłodna 34. Od 1861 roku działała tu Fabryka Organów Antoniego Szymańskiego. Przed wojną istniała w budynku filia Biblioteki Publicznej - jak podaje Ringelblum, jedyna, która była czynna podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939. W getcie działał skup patefonów Sandomira. Po prawej pozostałości budynku pod nr 31 i zachowany wjazd na teren Państwowego Gimnazjum Kupieckiego i Liceum Administracyjnego im. Roeslerów. Od listopada 1940 do października 1941 (daty wg. Leociaka) w budynku szkolnym zakwaterowano ewakuowany z Krochmalnej 92 Dom Sierot Janusza Korczaka. Kolejna przeprowadzka, na Śliską 9/Sienną 16, była już tą ostatnią. Próżno szukać tych informacji na pamiątkowym głazie postawionym w roku 1984 przez wychowanków szkoły... Obok typowa tablica Miejsce uświęcone krwią... informuje o rozstrzelaniu dwustu osób i miejscu spalania ciał przeniesionych z innych miejsc (ciekawostka, napisano z innych miejscowości) w sierpniu 1944. Znana książka Verbrennungskommando Warschau o tym miejscu nie wspomina.




Wjazd na posesję Chłodna 43. Tuż za nim funkcjonowała brama getta, obsługująca tranzytowy ruch aryjskich tramwajów.




Chłodna 45. Wjazdy na teren kamienicy i browaru Machlejda





Chłodna 49 (adres przedwojenny). Dziś został tylko wjazd, kiedyś było tu kino Kometa




Chłodna 49. Pozostały jeszcze obramowania wokół drzew rosnących przed kinem.